Sức mạnh đấu tranh chính trị và vũ trang quần chúng

QĐND - Sau khi đảo chính Pháp (9-3-1945) chiếm Sa Đéc, quân đội Nhật xây dựng bộ máy chính quyền phát xít hóa ở đây. Các phe phái, đảng phái ráo riết hoạt động ở thị xã Sa Đéc, các huyện Châu Thành, Lai Vung, Cao Lãnh chuẩn bị lực lượng để tranh giành ảnh hưởng. Một số nơi, quần chúng nhân dân tự phát nổi dậy, tự vũ trang chống bọn địa chủ, chúa đất...

Tỉnh ủy lâm thời Sa Đéc, Cao Lãnh kịp thời họp bàn, phân tích tình hình và yêu cầu các chi bộ Đảng phải tổ chức tập hợp quần chúng bằng các hình thức, lãnh đạo và kêu gọi quần chúng bình tĩnh, không manh động tự phát, mắc mưu địch. Các tổ chức Đảng lãnh đạo, gấp rút chuẩn bị lực lượng, xây dựng LLVT, luyện tập quân sự, trang bị vũ khí chờ lệnh khởi nghĩa. Mặt trận Việt Minh tích cực tập hợp, đoàn kết mọi lực lượng. Ở các vùng yếu, các chi bộ Đảng phân công đảng viên trực tiếp tổ chức lại phong trào; tập trung xây dựng, củng cố 5 chi bộ Đảng tại huyện Hồng Ngự, làm cơ sở để phát triển ra toàn tỉnh, chuẩn bị mọi mặt cho tổng khởi nghĩa.

Chớp thời cơ phát xít Nhật đầu hàng, ngày 23-8-1945, Tỉnh ủy lâm thời Sa Đéc lãnh đạo chi bộ xã Mỹ An Hưng và Tân Mỹ (thị xã Sa Đéc) phát động quần chúng cốt cán, tự vũ trang kéo đến trụ sở tề, đồng thời, Tỉnh ủy phát động quần chúng các địa phương lân cận khởi nghĩa kéo về Tân Mỹ. Trước sức mạnh của quần chúng, bọn tề, ngụy buộc phải giao chính quyền cho Mặt trận Việt Minh. Thắng lợi này còn là cơ sở để Ban Thường vụ Tỉnh ủy khẳng định quyết tâm phát triển tổng khởi nghĩa thắng lợi trên toàn tỉnh. Ngày 23-8-1945, nhờ nắm được quy luật tuần tra, canh gác của binh lính đồn bảo an Phong Mỹ (thị xã Sa Đéc), Chi bộ xã Phong Mỹ và du kích cải trang giả làm lính địch, bất ngờ đánh chiếm, bắt sống toàn bộ 13 tên lính bảo an và tên đồn trưởng, thu toàn bộ vũ khí. Tin đồn Phong Mỹ bị mất, trước khí thế sục sôi của cách mạng, như phản ứng dây chuyền, hàng loạt đồn, bốt địch tan rã.

Theo phương án đã dự kiến, sáng 25-8-1945, quần chúng chiếm nhà bưu điện, bao vây chặt trụ sở quận trưởng… buộc chúng phải bàn giao chính quyền, giành chính quyền ở Cao Lãnh nhanh gọn... Tại thị xã Sa Đéc, lực lượng hùng hậu quần chúng và các trung đội du kích vũ trang làm áp lực nhất tề nổi dậy kéo về thị xã, vây chặt trụ sở chính quyền, giành chính quyền về tay Ủy ban khởi nghĩa.