TỔNG BÍ THƯ NGUYỄN PHÚ TRỌNG TRĂN TRỞ VỚI NỀN VĂN HỌC NGHỆ THUẬT NƯỚC NHÀ

An Chiến

Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng nhân chuyến thăm, làm việc với Đảng đoàn Liên hiệp các hội văn học, nghệ thuật Việt Nam không chỉ cho thấy sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đến Hội và những người làm công tác văn học, nghệ thuật cả nước; là sự động viên lớn đối với những người đang dùng chính tài năng cống hiến cho nền văn học, nghệ thuật nước nhà. Và càng đáng quý lớn khi đến thăm Tổng bí thư đã có phát biểu dài trong đó đã đánh giá cao đóng góp của nền văn học nghệ thuật trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam, vinh danh, trân trọng những lớp văn nghệ sỹ không ngại khó khăn gian khổ cống hiến cho dân tộc qua các giai đoạn lịch sử và Tổng bí thư cũng không quên dặn dò và có những định hướng cần thiết cho nền văn học giai đoạn tới. Đặc biệt, đồng chí Tổng bí thư có nhắc đến một vấn đề không mới nhưng vẫn vẹn nguyên giá trị thời sự và tính hiện sinh. Tống bí thư nói: "Nhân đây, tôi có đôi điều muốn trao đổi tâm tình thêm với anh chị em văn nghệ sĩ trẻ. Chúng ta đều đã biết, thời đại chúng ta, cuộc sống quanh ta có rất nhiều để nói, để viết, nhưng quan trọng là nói như thế nào, viết như thế nào? Nhiều người thường bảo văn nghệ phải chiếu sáng cuộc sống, chứ không chỉ là nơi cuộc sống hiện hình; văn nghệ bồi dưỡng, nâng cao con người chứ không phải chỉ là nơi giãi bầy tâm trạng cá nhân, hạ thấp con người.

Mong sao các văn nghệ sĩ thể hiện thật rõ điều đó để xứng đáng là niềm hy vọng mới của nhân dân; đừng để cho sự tầm thường dễ dãi ám ảnh mình. Các đồng chí cần thường xuyên học hỏi, rút những bài học tốt từ những thế hệ trước để tiếp tục đi xa. 

Bài học đó là: Khát vọng lớn lao, lý tưởng cao cả, hòa nhịp đập trái tim mình với nhịp đập trái tim toàn dân tộc, lăn lộn với thực tiễn vĩ đại của cuộc sống nhân dân, chứ không phải chỉ đi vào tâm trạng cá nhân, gặm nhấm tâm tư, yếm thế, lấy tiểu xảo thay cho tài năng, nhìn đời bằng góc nhìn chật hẹp, thậm chí coi văn nghệ như là thú vui, giải trí hoặc một cuộc chơi, một đam mê tầm thường."

Có thể xem đây là hạn chế mà rất nhiều năm nền văn học nghệ thuật nước nhà vẫn chưa thể khắc phục được. Nhiều văn nghệ sỹ đã sử dụng "quyền năng" vốn có của văn học nghệ thuật như một thứ họ sẽ mang ra để "nơi cuộc sống hiện hình", nghĩa là họ đem nguyên vẹn, nguyên xi những gì diễn ra trong cuộc sống trần thế mang vào chính trang văn của họ. Từ những sự nhận thức mang tính hiện tượng ấy họ đã đi đến những quy kết mang tính bản chất. Họ xem những thứ mà họ từng nhìn thấy và phản ánh vào trang văn chính là bản chất cuộc sống, những cái nhìn trần trụi đã đốt cháy chính cái nhìn, cách nhìn của họ đối với cuộc sống. Với họ hình như chỉ hiện hữu những thứ tiêu cực, chính thái độ, tâm thế đã không cho họ có được những cái nhìn thực sự thận trọng, đa chiều, hay nói cách khác, những điều mà họ tập trung cảm nhận và viết nên nhuốm những màu ảm đạm, thê lương. Và như một tất yếu, họ nhìn sao thì họ sẽ phản ánh thế đấy và những giá trị nhân sinh, những trăn trở với thế sự, cuộc đời cũng vì vậy mà nhuốm màu theo. Họ lên tiếng phải thay đổi chính những gì là nguyên nhân chính làm cho cuộc sống hiện ra như họ nhìn. Họ không ngần ngại quy kết những thực tại với nguyên nhân là sự vận hành của chế độ, là nạn quan chức lạm quyền và những thứ tương tự....Trong một xã hội mà những điều họ đặt ra, họ muốn thực hiện cơ hồ chưa thành hiện thực thì họ lại sinh ra những thứ mà chúng ta vẫn quen gọi là thói bất mãn với thời cuộc, thế sự....Cứ thế dường như những bất mãn đến hồi chồng chất lên nhau khiến họ cảm thấy cuộc sống này ngột ngạt, tù túng đến nỗi để sống như một người bình thường huống hồ phải sống để sáng tác. Rất nhiều văn nghệ sỹ đã bỏ nghề, quay lưng với đời, thậm chí là trở cờ quay lại coi thường, lên án và phủ nhận những giá trị của chế độ cũng chỉ vì những tư tưởng, quan niệm và cách nghĩ có phần lệch lạc và phiến diện như thế. Và đúng như Tổng bí thư nói: 'Nhiều người thường bảo văn nghệ phải chiếu sáng cuộc sống, chứ không chỉ là nơi cuộc sống hiện hình; văn nghệ bồi dưỡng, nâng cao con người chứ không phải chỉ là nơi giãi bầy tâm trạng cá nhân, hạ thấp con người". Mọi chế độ và nhà nước dù theo thể chế nào thì rất cần những văn nghệ sỹ góp tay và chung sức. Họ là những lớp người đặc biệt, không chỉ tạo ra những giá trị văn học nghệ thuật mang tầm cao để phục vụ con người mà họ còn có một chức năng khác đó chính là tính dự báo.  Thông qua những tác phẩm văn học nghệ thuật, những lớp nghệ sỹ với sự nhạy cảm mà không người nào cũng có được sẽ có cho mình những phát hiện tinh tế. Thậm chí trong một số tác phẩm với tầm cao trí tuệ, nghệ thuật và sự nhạy cảm với thời cuộc thì nó còn mang tính khái quát, dự báo về sự phát triển của xã hội trong một tương lai gần. Cho nên xã hội không thể thiếu những người hoạt động trên lĩnh vực văn học nghệ thuật cho dù bản thân họ cũng có những khiếm khuyết nhất định trong suy nghĩ và cách hành nghề. 

Nhiều văn nghệ sỹ khi có cho mình cái nghĩ tiêu cực về cuộc sống đã chọn cho mình lối sống ẩn dật với suy nghĩ là sống như vậy để giữ khí tiết thanh cao và không bị vẩn đục bởi những vết hoen, vết ố từ chính xã hội lây lan và ảnh hưởng. Họ tuy vẫn sáng tác song họ không viết để phản ánh cuộc sống, kêu gọi thay đổi và chỉ ra những thứ cần thay đổi mà họ chỉ viết đơn giản để bày tỏ những niềm u uất mang tính cá nhân và của riêng họ nhưng kỳ thực họ không giúp gì cho xã hội vẫn đang vận động và đi lên. Tại bài phát biểu này, đồng chí Tổng bí thư cũng không quên chỉ cho họ thấy được lối thoát thực sự. Theo Tổng bí thư nguyên nhân chính là chính họ đang để cho những thứ tầm thường, những toan tính cá nhân làm vẩn đục tâm hồn và trí tuệ của mình. Chính "sự tầm thường dễ dãi ám ảnh mình" đã khiến cho không ít  những văn nghệ sỹ không biết đâu là hướng đi phù hợp cho riêng mình và thay vì tìm lại hướng đi cho riêng mình thì chính họ lại bỏ mặc, không quan tâm tới tương lai bản thân cũng như tương lai nền văn học nghệ thuật mà xa hơn chính là tương lai của cả đất nước này. Và Tổng bí thư đã chỉ ra hướng đi: "Các đồng chí cần thường xuyên học hỏi, rút những bài học tốt từ những thế hệ trước để tiếp tục đi xa". Trong cách luận giải và nhận thức vấn đề của Tổng bí thư thì những văn nghệ sỹ sai ở đâu thì chính họ phải đứng lên từ chỗ đó. Yếu điểm của họ chính là việc họ nhìn nhận cũng như rơi vào việc đề cao cái tầm thường và làm tầm thường nhân cách mình thì cái mà họ cần lấy lại, làm sống lại chính là "Khát vọng lớn lao, lý tưởng cao cả, hòa nhịp đập trái tim mình với nhịp đập trái tim toàn dân tộc, lăn lộn với thực tiễn vĩ đại của cuộc sống nhân dân, chứ không phải chỉ đi vào tâm trạng cá nhân, gặm nhấm tâm tư, yếm thế, lấy tiểu xảo thay cho tài năng, nhìn đời bằng góc nhìn chật hẹp, thậm chí coi văn nghệ như là thú vui, giải trí hoặc một cuộc chơi, một đam mê tầm thường." Đây là những thứ họ đang thiếu trầm trọng và cũng là trở lực chính khiến cho những văn nghệ sỹ hôm nay chưa có được những tác phẩm văn học, nghệ thuật hay, xứng tầm với những gì đang diễn ra trong cuộc sống đương đại. Sự tầm thường đã ăn sâu vào chính lối mòn của chính họ và định hình 'phong cách. Họ chưa thoát khỏi những thứu vụn vặt để làm bật lên những giá trị hiện sinh cần tôn vinh và giữ gìn....Đó cũng chính là những gì mà công chúng yêu văn học nghệ thuât muốn truyền tải tới những "người cha tinh thần" mà chưa có dịp. Rất mong những lớp nghệ sỹ đương đại rút được cho mình những điểm yếu, hướng vươn lên sau chuyến thăm và phát biểu của người đứng đầu Đảng Cộng sản./.